Miejscowość Cmolas ma swoje korzenie w średniowieczu, z pierwszymi wzmiankami o parafii sięgającymi roku 1422. W 1462 roku bracia Jan i Bernard Mieleccy ufundowali tutaj kościół, a następnie uposażyli parafię. Istotnym wydarzeniem w historii parafii był dzień 6 sierpnia 1585 roku, kiedy to 13-letni Wojciech Borowiusz miał objawienie Pana Jezusa Przemienionego.

Parafia Cmolas

Wojciech, którego losy poprowadziły go do kapłaństwa, uzyskał w 1619 roku doktorat z teologii i został profesorem, a później dziekanem Wydziału Teologicznego Akademii Krakowskiej. W 1627 roku wybrano go na Rektora Akademii Krakowskiej, urząd ten pełnił czterokrotnie. 2 stycznia 1646 roku ks. Wojciech Borowiusz ufundował nowy kościół na miejscu objawienia i obraz Przemienienia Pańskiego, a także szpital dla ubogich. Obraz, o wymiarach 215×145 cm, został wykonany techniką olejną na płótnie rozciągniętym na deskę, przedstawiając tradycyjny schemat Przemienienia Pańskiego.

Już w 1674 roku pojawiły się pierwsze wiadomości o cudach związanych z obrazem. W 1722 roku Stolica Apostolska nadała kościołowi przywileje odpustowe, a w 1748 roku obraz został uznany za łaskami słynący. W 1817 roku bp Antoni Dąb-Gołaszewski uznał obraz za cudowny i darował mu srebrne sukienki.

Sanktuarium przetrwało wojny światowe, a w 1944 roku zrodził się pomysł budowy nowego, murowanego kościoła parafialnego, który zrealizowano w latach 1957-61. Nowa świątynia powstała obok zabytkowego kościółka. W 1972 roku obraz Przemienienia Pańskiego przeniesiono do głównego ołtarza nowego kościoła. W latach 1985-86 zbudowano jeden z większych ołtarzy stałych w Polsce wraz z zapleczem oraz monumentalne stacje Drogi Krzyżowej.

W związku z rozwojem sanktuarium oraz względami duszpasterskimi, w 1979 roku stary kościół parafialny przeniesiono do wsi Poręby Dymarskie. Transfer ten, połączony z gruntowną konserwacją, zrealizowano w latach 1993-95. W latach 1992-94 po generalnym remoncie starej plebanii przywrócono funkcjonowanie „Domu dla ubogich”.

20 czerwca 1998 roku w Cmolasie odbyła się pielgrzymka kapłanów diecezji rzeszowskiej na Dzień Świętości Kapłańskiej. 8 czerwca 2003 roku bp Kazimierz Górny poświęcił kaplicę i ołtarz w Mechowcu.